NHÂN KỶ NIỆM LẦN THỨ 32 NGÀY QUỐC TẾ
NGƯỜI CAO TUỔI (01/10/1991-01/10/2022)
BÁC HỒ VỚI NGƯỜI CAO TUỔI
Sau 30 năm bôn ba hoạt động ở nước
ngoài, ngày 28/01/1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về nước trực tiếp lãnh đạo
cách mạng Việt Nam. Để tập hợp lực lượng toàn dân thực hiện nhiệm vụ giải phóng
dân tộc, ngày 06/6/1941, Người ra lời kêu gọi “Kính cáo đồng bào”, câu đầu tiên
Người viết: “Hỡi các bậc phụ huynh! Hỡi các hiền nhân, chí sĩ! Hỡi các bạn, sĩ,
nông, công, thương, binh!”(1). Điều đó đã khẳng định tầm ảnh hưởng to lớn của
người cao tuổi trong xây dựng khối đoàn kết toàn dân, thực hiện nhiệm vụ đánh đổ
bọn đế quốc và bọn Việt gian để giành tự do, độc lập cho Tổ quốc. Thực tiễn đã
chứng minh vai trò của người cao tuổi đối với sự nghiệp cách mạng và trong xã hội.
Trong kháng chiến, họ chính là những chiến sĩ du kích già với “tay chống gậy,
tay cầm dao giết giặc cứu nước” luôn đi đầu và sẵn sàng hy sinh vì độc lập tự
do. Trong kiến quốc, người cao tuổi là những chiến sĩ trên mặt trận “diệt giặc
dốt, giặc đói”, động viên con cháu hăng say lao động sản xuất, xây dựng đời sống
mới, tích cực động viên con cháu lên đường nhập ngũ tham gia kháng chiến bảo vệ
Tổ quốc.
Cùng ngày 06/6/1941, Chủ tịch Hồ
Chí Minh ra “Lời hiệu triệu đoàn kết tất cả các bậc phụ lão”. Người viết:
“Trách nhiệm của các cụ phụ lão chúng ta với nhiệm vụ đất nước thật là trọng đại.
Đất nước hưng thịnh do phụ lão xây dựng. Đất nước tồn tại do phụ lão giúp sức.
Đất nước bị mất, phụ lão cứu. Đất nước suy sụp, phụ lão phù trì” (2). Từng câu
từng chữ của Người đều thể hiện tình cảm yêu mến, quan tâm sâu sắc cũng như sự
tin tưởng mà Bác Hồ dành cho người cao tuổi. Lời hiệu triệu đó đã đem đến cho
người cao tuổi nguồn động viên mạnh mẽ. Lớp lớp người cao tuổi đã phát huy truyền
thống vẻ vang, hăng hái tham gia kháng chiến kiến quốc, góp phần to lớn vào thắng
lợi vĩ đại của dân tộc.
Ngay sau khi Cách mạng tháng Tám
thành công, ngày 21/9/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cho các cụ phụ lão.
Trong thư, Người phản bác một quan niệm cũ rất sai lầm cho rằng “Lão lai tài tận,
lão giả an chi” tức “Tuổi già thì tài hết, người già nên ở yên”(3). Bác nhắc lại
truyền thống yêu nước của người Việt Nam ngày xưa với tấm gương Lý Thường Kiệt
là tiêu biểu, càng già càng quắc thước, càng già càng anh hùng. Bác còn chỉ rõ:
“Người già không làm được công việc nặng nề thì khua gậy đi trước, động viên
khuyến khích thanh niên và san sẻ kinh nghiệm của chúng ta cho họ”(4). Người chỉ
rõ: Đối với người cao tuổi, tuy sức khỏe không bằng lúc còn trẻ nhưng có những
mặt mạnh cơ bản, đó là: Có lòng yêu nước nồng nàn, sâu sắc; tuổi càng cao chí
càng cao; tích lũy được vốn tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng phong phú; có sự tín
nhiệm cao. Cuối thư, Người kêu gọi: “Chúng ta là bậc phụ lão, cần phải tinh thần
đoàn kết trước để làm gương cho con cháu ta. Vậy tôi mong các vị phụ lão ở Hà
thành ra xung phong tổ chức “Phụ lão cứu quốc Hội” để cho các phụ lão cả nước bắt
chước và để hùn sức giữ gìn nền độc lập của nước nhà”(5). Bức thư này của Chủ tịch
Hồ Chí Minh là niềm động viên rất lớn đối với các bậc cao niên lúc bấy giờ.
Trên cả nước, có biết bao các cụ đã đứng ra gánh vác việc nước, đảm đương nhiều
trọng trách từ những ngày đầu, năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp.
Có thể nói vấn đề cốt lõi trong
quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về người cao tuổi đó là sự kính trọng, tôn
vinh và đặt niềm tin sâu sắc của Người đối với người cao tuổi. Người nói: “Đối
với gia đình, đối với Tổ quốc, phụ lão đã có trọng trách là bậc tôn trưởng, đối
với làng xóm, đối với bà con, phụ lão có sự tín nhiệm lớn lao. Phụ lão hô, Nhân
dân hưởng ứng; phụ lão làm, Nhân dân làm theo. Hô điều nên hô, làm việc nên
làm” (6). Trong quá trình hoạt động cách mạng, Chủ tịch Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên nhắc nhở mọi người, mỗi cán bộ,
đảng viên, công chức, viên chức phải cung kính với các cụ già. Bác Hồ không những
kính trọng người già mà còn đặc biệt quan tâm, trọng dụng những người cao tuổi
tham gia góp công cho đất nước. Trong những ngày đầu Cách
mạng Tháng Tám 1945 thành công, Bác đã mời những bậc cao niên, tài trí, đức độ
tham gia Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa như cụ Huỳnh Thúc Kháng (sinh
năm 1876), cụ Tôn Đức Thắng (sinh năm 1888), cụ Võ Liêm Sơn (sinh năm 1889), cụ
Vũ Đình Tụng (sinh năm 1895)...
Trong suốt thời kỳ kháng chiến, Chủ
tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm theo dõi những hoạt động và thành tích của phụ
lão khắp mọi nơi. Mỗi chiến công hay những việc làm có ý nghĩa của người cao tuổi
đều được Người biểu dương, khen ngợi một cách kịp thời và trân trọng. Ngày
21/10/1947, Bác viết thư khen hai cụ già du kích Kiến An có thành tích giết giặc:“Hai
cụ thật xứng đáng với tổ tiên oanh liệt của ta, các cụ phụ lão đời Trần đời Lê,
chẳng những kêu gọi con cháu, mà tự mình hăng hái tay chống gậy, tay cầm dao giết
giặc cứu nước”(7). Tháng 3/1948, Bác viết thư cho lão du kích Đỗ Như Thìn, làng
Tuấn Kiệt, tỉnh Hải Dương, vừa khen ngợi cụ Thìn vừa động viên toàn thể anh chị
em du kích để họ học tập những sáng kiến và theo gương dũng cảm của cụ Thìn, giết
được nhiều giặc. Trong chiến dịch Việt Bắc Thu - Đông năm 1947, khi được tin
chiến thắng từ mặt trận, Người đã viết một bài thơ tặng cụ Bùi Bằng Đoàn -
nguyên Thượng thư Bộ Hình triều Nguyễn, một nhân sĩ trí thức yêu nước, lúc ấy
là Trưởng ban Thường trực Quốc hội những vần thơ bằng chữ Hán rất trang trọng
mà vẫn đầm ấm tình nghĩa:
“Xem sách, chim rừng vào cửa đậu,
Phê văn, hoa núi chiếu nghiên soi Tin vui thắng trận dồn chân ngựa, Nhớ cụ thơ
xuân tặng một bài”.
Lòng kính trọng của Bác Hồ đối với
người cao tuổi không chỉ thể hiện trong nhiều bài viết, bài nói, mà đã lan tỏa
trong mọi việc làm, mọi cử chỉ của Bác. Năm 1948, được biết cụ Phùng Lục - Phụ
lão cứu quốc ở huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội) thọ 80 tuổi,
không tổ chức tế lễ linh đình, đã mang 500 đồng tiền mừng thọ giúp vào quỹ
kháng chiến, Bác Hồ đã viết thư chúc mừng và cảm ơn. Trong thư, Bác kính trọng,
khiêm tốn xưng cháu với cụ Lục: “Cháu xin thay mặt Chính phủ cảm ơn cụ”. Đây chỉ
là một trong rất nhiều sự việc thể hiện sự kính trọng của Bác Hồ, vị lãnh tụ
kính yêu của dân tộc đối với người cao tuổi.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng gửi rất
nhiều lời chúc mừng, tặng Huy hiệu, tặng lụa tới người cao tuổi có thành tích
kháng chiến và sản xuất. Người thường xuyên khuyến khích, động viên người cao
tuổi phải tự mình học tập, nâng cao dân trí, tích cực tham gia vào đời sống xã
hội, vào công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như xây dựng đất nước, trở
thành tấm gương sáng cho các thế hệ noi theo, để“chẳng những làm kiểu mẫu,
siêng năng cho con cháu mà còn tỏ ý chí hùng mạnh của dân tộc Việt Nam”.
Ngày 27 và 28/3/1964, tại Hà Nội
đã diễn ra Hội nghị chính trị đặc biệt, theo quyết định triệu tập của Chủ tịch
Hồ Chí Minh, nhằm đáp ứng yêu cầu khẩn cấp lúc đó là tăng cường hơn nữa sự đoàn
kết nhất trí của toàn dân trước âm mưu giặc Mỹ đẩy mạnh chiến tranh xâm lược, ồ
ạt đưa quân đội các nước đồng minh vào miền Nam Việt Nam. Trong 300 đại biểu của
Hội nghị đặc biệt thì có gần một nửa là đại biểu người cao tuổi, đa phần là
nhân sĩ, trí thức, Công giáo yêu nước tham dự. Trong báo cáo chính trị đọc tại
Hội nghị, Bác Hồ nhấn mạnh, tôn vinh những người cao tuổi: “Chúng ta tự hào có
nhiều cụ ông, cụ bà ngoài 70, 80 tuổi vẫn hăng hái học tập và lao động, lập ra
những đội “Bạch đầu quân” trồng cây gây rừng, đôn đốc phong trào bình dân học vụ
và vận động vệ sinh phòng bệnh” (8).
Bên cạnh việc khen ngợi, động viên
những việc làm tốt của người cao tuổi, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng phê phán thái
độ tự ti của những cán bộ lớn tuổi, cho rằng mình không còn khả năng tiến bộ nữa,
không thể học hành và cống hiến nữa. Đến với lớp huấn luyện đảng viên mới vào
ngày 14/5/1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Bác thường nghe nói có đồng chí mới
40 tuổi mà đã cho mình là già nên ít chịu học tập. Nghĩ như vậy là không đúng.
40 tuổi chưa phải là già. Bác đã 76 tuổi nhưng vẫn cố gắng học thêm. Chúng ta
phải học và hoạt động cách mạng suốt đời. Còn sống thì phải học, còn phải hoạt
động cách mạng” (9).
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là tấm
gương sáng về “tuổi cao chí khí càng cao”, vì nước, vì dân, vì sự nghiệp cách mạng
quên cả tuổi già, quên cả bản thân. Năm 1964, khi đã ở tuổi 74 “xưa nay hiếm”,
trong bài phát biểu bế mạc kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa III, Người vẫn lạc
quan nói rằng: “Vì Tổ quốc, vì Nhân dân, chúng tôi sẽ luôn cố gắng làm tròn
trách nhiệm của mình, quyết không phụ lòng tin cậy của đồng bào và Quốc hội. Về
phần tôi: Bảy mươi tư tuổi vẫn không già. Cố gắng làm tròn nhiệm vụ ta”. Ngày
20/5/1968, khi 78 tuổi, trong không khí tổng tiến công như vũ bão của Tết Mậu
Thân, Bác cảm hứng viết bài thơ về tuổi tác của mình với một tinh thần lạc
quan, hứng khởi: “Bảy mươi tám tuổi, chưa già lắm, vẫn giữ hai vai việc nước
nhà Kháng chiến dân ta đang thắng lớn, Tiến bước! Ta cùng con em ta” (10).
Đã hơn 50 năm từ ngày Chủ tịch Hồ
Chí Minh đi xa, những hình ảnh của Người luôn khắc sâu trong tâm trí, trái tim
của dân tộc và những người cao tuổi. Thời gian không ngừng trôi, người cao tuổi
Việt Nam vẫn luôn nhớ về những lời dạy của Bác để không ngừng cố gắng, nỗ lực
đóng góp vào sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Ngày nay Đảng, Nhà nước
luôn quan tâm nhiều đến người cao tuổi. Bên cạnh Luật Người cao tuổi, các chế độ
ưu tiên dành cho người cao tuổi ngày càng được xây dựng và chú ý thực hiện
trong thực tế. Càng ngày người cao tuổi càng có nhiều cơ hội hoạt động, tích cực
xung kích, đi đầu, nêu gương để tạo sức lôi cuốn cho các tầng lớp khác trong xã
hội.
Thực tế, người cao tuổi ở nước ta
nói chung đều trải qua cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Họ là những người
lao động, quân nhân, cán bộ, những trí thức, văn nghệ sĩ... đã từng cống hiến sức
mình cho sự nghiệp cách mạng. Cuộc đời của họ gắn bó với sự nghiệp cách mạng của
Đảng. Trải qua thời gian, họ vẫn luôn giữ được sự trung thành với cách mạng, bản
lĩnh chính trị vững vàng, lối sống giản dị, tiếp tục cống hiến, là tấm gương
sáng cho con cháu noi theo. Trong số những người cao tuổi có nhiều người có
trình độ học vấn cao, trình độ chuyên môn kỹ thuật giỏi, có những văn nghệ sĩ,
những nhà cách mạng, nhà quân sự có năng lực giỏi và nhiều kinh nghiệm, tiếp tục
có những đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Hơn nữa,
về mặt số lượng, người cao tuổi ở nước ta ngày càng đông, chiếm phần không nhỏ
trong cơ cấu dân số. Vì vậy, vai trò của người cao tuổi trong sự nghiệp xây dựng
chủ nghĩa xã hội của đất nước càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Họ chính
là lá cờ đầu dẫn dắt các thế hệ đi theo con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội của
đất nước, thực hiện theo đúng mong mỏi lúc sinh thời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 3, tr.229.
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 3, tr.232.
3. 4, 5. Hồ Chí Minh: Toàn tập,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 4, tr.23, 24.
6. Hồ Chí Minh: Toàn tập,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 3, tr.233.
7. Hồ Chí Minh: Toàn tập,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.266.
8. Hồ Chí Minh: Toàn tập,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 14, tr.276.
9. Hồ Chí Minh: Toàn tập,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.113.
10. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.458.
Nguyễn Minh Đức
Phòng Tuyên truyền, Giáo dục
- Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch